Lo ngại từ làn sóng phản kháng gây bất ổn ở châu Á

ANTD.VN - Trong 4 năm, có 3 phong trào phản kháng bạo lực nổi lên, tình hình chính trị và an ninh ở Nepal, Sri Lanka, Bangladesh… bây giờ như thế nào?

• Bộ Ngoại giao thông tin tình hình người Việt tại Nepal
• Nepal chính thức mượn sân Thống Nhất đấu tuyển Việt Nam

Người biểu tình mặc áo chống đạn và cầm khiên cướp được từ cảnh sát nhằm phản đối lệnh cấm mạng xã hội và tham nhũng tại Kathmandu (Nepal) hôm 9-9-2025

Làn sóng phẫn nộ ngày càng dâng cao của công chúng lần đầu tiên lan rộng khắp đảo quốc Sri Lanka vào năm 2022 và lật đổ Tổng thống nước này. Hai năm sau, những người biểu tình lật đổ chính phủ cầm quyền ở Bangladesh. Và tuần trước, sự phẫn nộ của công chúng đã bùng nổ ở Nepal, buộc Thủ tướng nước này phải từ chức.

Xét trên nhiều phương diện, các phong trào phản kháng có một điểm chung: Sự phẫn nộ của người dân vỡ mộng đối với giới tinh hoa cầm quyền cùng một hệ thống chính trị mà họ cho là tham nhũng tràn lan làm gia tăng bất bình đẳng và chênh lệch kinh tế. Ông Paul Staniland - Giáo sư chính trị chuyên ngành Nam Á tại Đại học Chicago, nhận định: “Quan niệm cho rằng giới tinh hoa cầm quyền vừa tham nhũng, vừa làm việc kém hiệu quả đã tạo ra nền tảng cho các cuộc khủng hoảng lớn”. Các cuộc biểu tình thường do giới trẻ lãnh đạo đã gây ra bạo lực chết người và đôi khi để lại một khoảng trống chính trị cùng với tình hình pháp luật và trật tự ngày càng tồi tệ.

Ở Nepal, sự bất mãn âm ỉ trong nhiều năm đến nay bùng phát bởi lệnh cấm của chính phủ đối với các nền tảng mạng xã hội lớn. Những người biểu tình tập hợp dưới lời kêu gọi chống tham nhũng đã đốt cháy tòa nhà Quốc hội, dinh thự Tổng thống và tư dinh của một số bộ trưởng và chính trị gia khác. Trước áp lực ngày càng tăng của công chúng, Thủ tướng Khadga Prasad Oli đã đảo ngược lệnh cấm mạng xã hội và thông báo từ chức vào ngày 9-9-2025. Nepal luôn tiềm ẩn bất ổn chính trị và nhiệm kỳ của mỗi Thủ tướng chỉ kéo dài 1 hoặc 2 năm kể từ khi hiến pháp mới có hiệu lực vào năm 2015. Quốc gia này đã bãi bỏ chế độ quân chủ vào năm 2006, sau một cuộc nổi dậy bạo lực buộc cựu vương phải từ bỏ quyền lực. Câu hỏi lớn hiện nay ở Nepal là liệu trật tự có thể được lập lại và một nền chính trị mới, ổn định có thể được hình thành hay không?

Trước Nepal đã có Bangladesh và Sri Lanka. Tại Bangladesh, các cuộc biểu tình do sinh viên lãnh đạo nổ ra cùng sự phẫn nộ về các quy định hạn chế số lượng công chức dựa trên năng lực. Chúng đã biến thành một cuộc nổi dậy lớn trên toàn quốc vào tháng 7-2024, đỉnh điểm là việc lật đổ Thủ tướng Sheikh Hasina. Hàng trăm người, chủ yếu là sinh viên, đã thiệt mạng trong các cuộc biểu tình bạo lực. Bà Hasina đã chạy trốn sang Ấn Độ, và một chính quyền lâm thời do ông Muhammad Yunus đứng đầu đã được thành lập. Ông hứa sẽ khôi phục trật tự và tổ chức một cuộc bầu cử mới sau những cải cách cần thiết. Nhưng sau 1 năm, Bangladesh vẫn chìm trong bất ổn. Các đảng phái chính trị đang tranh cãi về ngày bầu cử. Bạo lực, các cuộc tấn công chính trị vào các đảng phái đối thủ và sự thù địch của các nhóm tôn giáo vẫn gia tăng.

Tại Sri Lanka, Thủ tướng Ranil Wickremensignhe đã lên nắm quyền sau khi những người biểu tình lật đổ gia tộc Rajapaksa vào năm 2022. Đến năm 2024, nước này đã có một cuộc chuyển giao quyền lực dân chủ sau khi nhà lập pháp Anura Kumara Dissanayake được bầu làm Tổng thống. Ông hứa sẽ cải thiện mức sống, làm trong sạch chính phủ và buộc các chính trị gia tham nhũng phải chịu trách nhiệm về hành động của họ. Nhưng gần 1 năm sau, người dân nước này tiếp tục phải đối mặt với các vấn đề như khó khăn kinh tế, lo ngại về nhân quyền và vỡ nợ nước ngoài. “Không có dấu hiệu nào cho thấy sự thay đổi mà những người biểu tình mong muốn” - ông Veeragathy Thanabalasingham, một chuyên gia chính trị tại Colombo, cho biết.

Các cuộc biểu tình gần đây của người dân cũng đã làm rung chuyển các quốc gia khác trong khu vực. Tại Indonesia, các cuộc biểu tình phản đối đặc quyền của các nhà lập pháp và chi phí sinh hoạt đã buộc Tổng thống nước này phải thay thế các bộ trưởng kinh tế và an ninh. “Mặc dù hầu hết các cuộc biểu tình đến rồi đi mà không có kết quả đáng kể như những gì đã thấy ở Nepal, Sri Lanka và Bangladesh, nhưng vẫn có nguy cơ bùng phát những tính toán sai lầm và các sự kiện bất ngờ” - Giáo sư Paul Staniland nói.