Người già nhiều tiền - “con mồi” béo bở của tội phạm lừa đảo

ANTD.VN - Thời gian gần đây, hàng loạt vụ lừa đảo nhắm vào người cao tuổi có điều kiện kinh tế đã bị cơ quan công an triệt phá. Nạn nhân chủ yếu là những người có khoản tiết kiệm lớn, sống một mình hoặc ít giao tiếp xã hội và trở thành mục tiêu của tội phạm.

• Triệt phá đường dây lừa đảo hàng trăm tỷ đồng nhắm vào người già
• Thủ đoạn lừa đảo núp bóng quà tặng y tế nhắm vào người già, người nghèo
• Chiêu trò lừa đảo bán điện thoại 4G cho người già

Những chiêu trò tinh vi

Theo thống kê của Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an), tội phạm lừa đảo nhắm vào người cao tuổi đang gia tăng, đặc biệt là các thủ đoạn: giả danh công an, viện kiểm sát gọi điện thông báo “có liên quan đến vụ án rửa tiền”, yêu cầu chuyển tiền để điều tra; dụ dỗ đầu tư sinh lời cao qua các “dự án vàng”, “giao dịch ngoại hối” hoặc các “gói bảo hiểm hưu trí”, mua gói kỳ nghỉ… thậm chí có nhóm tội phạm tiếp cận trực tiếp, giả làm nhân viên y tế đến nhà mời mua thực phẩm chức năng giá cao.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương, 72 tuổi, ở phường Ba Đình (Hà Nội) chia sẻ: “Nghe điện thoại xưng là công an, nói tôi có liên quan đường dây buôn ma túy, yêu cầu chuyển 300 triệu đồng để chứng minh trong sạch. Tôi hoảng quá, định làm theo thì may các cháu phát hiện và nói tôi biết đó là lừa đảo, không thì mất sạch tiền rồi”.

Cũng tương tự như bà Hương, ông Đào Văn Nam ở phường Hoàng Mai, Hà Nội, năm nay đã ngoài 70 tuổi và thời gian trong ngày ông chủ yếu ở nhà, đọc sách, nghiên cứu và tư vấn độc lập. Các thành viên trong gia đình từ vợ, con, ai mua hàng online thì cũng đều để số điện thoại của ông để tiện nhận hàng. Chính vì vậy, ông cũng nhận được nhiều cuộc gọi lừa đảo. "Nhiều nhất là gọi để thông báo tiền điện. Họ hỏi nhà bác ai là người đóng tiền... Thế tháng này bác đóng chưa mà trên hệ thống cháu chưa ghi nhận...", ông Nam kể.

Khoản hưu trí của người cao tuổi là miếng "mồi" béo bở mà tội phạm công nghệ cao nhắm đến (ảnh minh họa)

Để có được thông tin của nạn nhân, kẻ lừa đảo bắt đầu tạo niềm tin bằng cách yêu cầu ông Nam kết bạn zalo để gửi hóa đơn gần nhất. Sau đó, tài khoản lạ sẽ gửi đường link với mục tiêu "để kiểm tra hộ". Đến bước này ông Nam biết ngay là lừa đảo. Trong trường hợp khác, kẻ lừa đảo còn đọc đúng số căn cước công dân, thông tin cá nhân của nạn nhân. Theo ông Nam, nếu không "cứng bóng vía" thì rất dễ tin và nghe theo sự dẫn dắt của đường dây lừa đảo.

Nhưng không phải ai cũng may mắn như vậy. Mới đây, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an vừa triệt phá đường dây tội phạm có tổ chức, núp bóng doanh nghiệp lừa đảo hàng trăm nghìn người già, người nghèo do Trần Quang Đạo (sinh năm 1992, trú tại xã Đông Thạnh, TP. HCM) cầm đầu. Nhân viên của Đạo đã giả làm nhân viên các cơ sở y tế, bệnh viện dinh dưỡng, sử dụng phần mềm Internet mã hóa đầu số gọi đi để tư vấn tặng quà, dụ dỗ, mời chào những người già sử dụng các sản phẩm dinh dưỡng, thực phẩm chức năng, đóng các khoản phí để nhận khuyến mại quay thưởng cho các lần tiếp theo khi mua các sản phẩm đồ gia dụng, đồ điện tử… rồi chiếm đoạt số tiền mà hàng trăm nghìn bị hại trên cả nước đã nộp.

Tâm lý “sợ phiền hà” và “cô đơn”

Chuyên gia tâm lý cho rằng, người già thường ngại va chạm pháp lý, lại lo lắng cho danh dự gia đình nên khi nhận được các cuộc gọi đe dọa, họ có xu hướng làm theo chỉ dẫn của kẻ lừa đảo để “cho xong chuyện”. Ngoài ra, nhiều người cao tuổi sống một mình, thiếu sự tương tác xã hội, dễ tin người, dẫn đến mất cảnh giác. Các chuyên gia tâm lý cũng cho rằng, người già dễ bị lừa vì suy nghĩ chậm hơn. Tuổi tác làm cho trí nhớ, khả năng phân tích và đánh giá của con người không còn nhạy như thời trẻ. Nhiều cô bác tiếp nhận thông tin chậm hơn, khó phân biệt thật - giả, đặc biệt khi bị dồn dập, hối thúc. Kẻ lừa đảo biết rõ điều đó. Họ cố tình tạo áp lực - nào là “phải chuyển tiền ngay”, “nếu không sẽ bị công an xử lý”, hay “đây là cơ hội có một không hai”.

Bên cạnh đó, người già thường cô đơn và ít cập nhật thông tin mới nên dễ bị kẻ lừa đảo thao túng tâm lý. Nhiều người cao tuổi sống một mình, ít được trò chuyện, ít dùng mạng xã hội nên không biết các chiêu trò lừa đảo đang lan rộng. Khi có người quan tâm, hỏi han, nhắn tin mỗi ngày, dù chỉ là qua điện thoại họ dễ mở lòng. Kẻ gian lợi dụng chính sự cô đơn đó để lấy lòng tin và dần dần điều khiển hành vi.

Người cao tuổi tham gia lớp học sử dụng mạng xã hội để tránh bị lừa đảo (ảnh minh họa)

Một yếu tố quan trọng khác là kẻ lừa đảo lợi dụng tâm lý “muốn tự lo, không phiền con cháu” của người già. Đó là điều đáng quý nhưng cũng dễ bị lợi dụng: nhiều cô bác rất tự trọng, không muốn làm phiền con cháu, muốn tự mình giải quyết mọi việc. Kẻ lừa đảo thường nói kiểu như: “Cô đừng nói ai biết nhé, đây là chuyện bí mật”, “Cô cứ làm theo cháu, đảm bảo an toàn”. Khi người lớn tuổi không chia sẻ với ai, họ sẽ không có ai nhắc nhở hay cảnh báo. Tâm lý sợ phiền hà con cháu và cảm giác xấu hổ, tự trách thường khiến người già không mở lời kể về việc bị lừa.

Cơ quan công an khuyến cáo các gia đình nên thường xuyên cập nhật thông tin cho ông bà, cha mẹ về các thủ đoạn lừa đảo mới. Người cao tuổi tuyệt đối không chuyển tiền, cung cấp thông tin cá nhân khi nhận được các cuộc gọi, tin nhắn lạ. Các ngân hàng cũng đã triển khai biện pháp “cảnh báo nóng” tại quầy, khi phát hiện người cao tuổi chuyển tiền bất thường sẽ gọi điện xác minh với thân nhân để kịp thời ngăn chặn.

Để bảo vệ “khoản hưu trí” của cha mẹ, các gia đình nên để người già tham gia các nhóm cộng đồng, câu lạc bộ hưu trí để tăng tương tác, giảm cô đơn. Hỗ trợ cài đặt ứng dụng nhận diện cuộc gọi lừa đảo. Quản lý tài sản hợp lý, phân chia khoản tiết kiệm theo từng mục đích, tránh để một lần chuyển toàn bộ số tiền lớn.

Bảo vệ người cao tuổi trước tội phạm lừa đảo không chỉ là trách nhiệm của công an mà còn là của mỗi gia đình, cộng đồng. Cảnh giác sớm là cách tốt nhất để không mất tiền, không mất niềm tin.