Triệt phá tội phạm lừa đảo xuyên quốc gia: Cuộc chiến không biên giới

ANTD.VN - Tội phạm có tổ chức tại châu Á đang mở rộng quy mô hoạt động ra toàn cầu, gây ra những đe dọa ngày càng nghiêm trọng khi kết hợp giữa công nghệ hiện đại và tổ chức tội phạm tinh vi, nguy cơ biến châu Á thành trung tâm của “ngành công nghiệp lừa đảo trực tuyến”, đòi hỏi các quốc gia phải hợp tác chặt chẽ, hiệu quả với nhau để triệt phá.

• Thiệt hại 217 tỷ đồng vì lừa đảo trực tuyến trong 1 tháng
• Có người Việt Nam bị tạm giữ sau khi Myanmar truy quét các cơ sở lừa đảo trực tuyến

Tội phạm lừa đảo trực tuyến châu Á vươn vòi bạch tuộc ra toàn cầu

Cảnh sát Hồng Kông (Trung Quốc) ngày 3-6 công bố kết quả một chiến dịch phối hợp xuyên biên giới chống lừa đảo quy mô lớn, với sự tham gia của lực lượng từ Hồng Kông, Macao (Trung Quốc), Malaysia, Maldives, Singapore, Hàn Quốc và Thái Lan. Trong chiến dịch kéo dài một tháng từ 28-4 đến 28-5, hơn 2.700 sĩ quan đã tham gia, bắt giữ 1.858 nghi phạm liên quan đến 9.268 vụ lừa đảo với tổng thiệt hại 225 triệu USD. Hơn 32.000 tài khoản ngân hàng bị đóng băng và khoảng 20 triệu USD bị chặn kịp thời.

Cảnh sát Thái Lan đột kích một trung tâm lừa đảo trực tuyến đặt tại Myanmar bắt giữ hàng trăm người

Lực lượng Cảnh sát Hồng Kông (HKPF) cho biết, các cuộc điều tra đã phát hiện ra những điểm tương đồng đáng chú ý trong xu hướng lừa đảo ở các khu vực pháp lý khác nhau. Chẳng hạn, việc mạo danh dịch vụ khách hàng đã nổi lên như một chiến thuật lừa đảo phổ biến ở Hồng Kông vào năm 2024 và bắt đầu giảm vào năm 2025 sau khi cảnh sát can thiệp. Tuy nhiên, những vụ lừa đảo tương tự lại bắt đầu xuất hiện ở Singapore và Macao vào năm 2025 với cùng một kịch bản và chiến thuật. Điều này đã cho thấy tầm quan trọng của hợp tác xuyên khu vực pháp lý và chia sẻ thông tin tình báo trong việc triệt phá hiệu quả các băng nhóm lừa đảo.

Điểm đặc biệt của chiến dịch này là lần đầu tiên được triển khai thông qua Nền tảng hợp tác FRONTIER+ ra đời tháng 10-2024, với sự tham gia của 10 quốc gia và vùng lãnh thổ, nhằm tăng cường chia sẻ thông tin tình báo và hành động đồng bộ chống lại tội phạm lừa đảo xuyên biên giới. Thời gian gần đây, hàng loạt vụ án lừa đảo có quy mô lớn bị phanh phui, triệt phá ở các nước như Thái Lan, Campuchia, Philippines, Myanmar, Trung Quốc, Malaysia, Việt Nam… đã cho thấy mức độ tinh vi, tàn nhẫn và nguy hiểm của các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia. Điểm đáng báo động là nhiều mạng lưới lừa đảo sử dụng hình thức “trang trại scam” (Trang trại lừa đảo) - nơi hàng trăm, thậm chí hàng nghìn người bị cưỡng bức lao động trong các trung tâm công nghệ cao để thực hiện các vụ lừa đảo qua mạng nhắm vào nạn nhân ở khắp nơi trên thế giới.

Chúng hoạt động dưới vỏ bọc các sòng bạc trực tuyến, sàn giao dịch tiền ảo, trung tâm chăm sóc khách hàng, hoặc thậm chí là công ty công nghệ, từ đó triển khai các chiêu trò lừa đảo như đầu tư tài chính, trò chơi điện tử, hẹn hò ảo, hay giả danh các cơ quan công quyền để đánh cắp thông tin và chiếm đoạt tài sản. Đáng lo ngại hơn, nhiều nạn nhân không chỉ là người bị lừa tiền, mà còn bị dụ dỗ, bắt cóc, rồi ép buộc làm việc cho chính những tổ chức lừa đảo này - một hình thức buôn người kiểu mới, kết hợp giữa tội phạm công nghệ và nạn bóc lột lao động.

Đáng báo động là tội phạm lừa đảo châu Á đang vươn vòi bạch tuộc ra toàn cầu. Theo Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC), các tổ chức tội phạm châu Á hiện đang điều hành hàng trăm trung tâm lừa đảo trên toàn cầu, mang lại nguồn thu lên đến 40 tỷ USD mỗi năm. Những tổ chức này thường chọn các khu vực có luật pháp lỏng lẻo hoặc nền quản trị yếu như miền Bắc Myanmar, Campuchia, Lào, và gần đây đã mở rộng tới Nam Mỹ, châu Phi. “Chúng lan rộng như một căn bệnh ung thư” - ông Benedikt Hofmann, đại diện khu vực của UNODC tại Đông Nam Á và Thái Bình Dương, nhận định.

Hợp tác liên quốc gia triệt phá tội phạm lừa đảo xuyên biên giới

Trước mức độ nguy hiểm và quy mô ngày càng tăng của những mạng lưới lừa đảo, các quốc gia và vùng lãnh thổ ở châu Á nhận thức rằng, không một quốc gia, vùng lãnh thổ nào có thể đơn độc trong cuộc chiến này. Trong gian qua, Trung Quốc, Thái Lan và Myanmar đã mở nhiều chiến dịch phối hợp nhằm triệt phá các trung tâm lừa đảo tại khu vực biên giới phức tạp giữa Thái Lan và Myanmar, khu vực được xem là “điểm nóng” của tội phạm lừa đảo trực tuyến.

Trung Quốc tuyên bố đã triệt phá hoàn toàn các trung tâm lừa đảo tại Bắc Myanmar, trong khi Thái Lan chủ động cắt điện, mạng Internet, nhiên liệu và thẻ SIM tại 5 khu vực biên giới nhằm bóp nghẹt hạ tầng hậu cần của các tổ chức tội phạm. Hàng nghìn người nước ngoài bị lừa sang làm việc trong các trung tâm lừa đảo - thực chất là nạn nhân của buôn người - đã được giải cứu và hồi hương.

Một thực tế không thể phủ nhận là cuộc chiến chống lừa đảo trực tuyến không còn là vấn đề riêng của khu vực Đông Nam Á, mà đã trở thành một cuộc chiến toàn cầu. Các “trung tâm lừa đảo” tại châu Á không chỉ nhắm vào người dân khu vực, mà mở rộng mục tiêu ra toàn thế giới thông qua mạng Internet xuyên biên giới. Sự lan rộng toàn cầu của các tổ chức tội phạm lừa đảo khiến việc xử lý không thể chỉ trông chờ vào các biện pháp đơn lẻ của từng quốc gia. Mỗi khi một quốc gia đẩy mạnh trấn áp, các băng nhóm sẽ dịch chuyển sang nước khác, lẩn trốn trong những “vùng xám” về pháp lý, hoặc trốn tránh thông qua các lỗ hổng trong hợp tác tư pháp.

Do đó, việc xây dựng các cơ chế hợp tác khu vực và toàn cầu là cấp thiết. Các sáng kiến như FRONTIER+ cần được mở rộng cả về phạm vi thành viên lẫn năng lực hành động. Đồng thời, các quốc gia cần tăng cường trao đổi dữ liệu tài chính, thông tin điều tra, đồng bộ các biện pháp phong tỏa tài sản và dẫn độ tội phạm. Đặc biệt, các quốc gia phát triển như Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản hay Hàn Quốc… vốn là nơi cư trú của nhiều nạn nhân, cần chủ động hơn trong việc hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và hợp tác hành pháp với các nước tuyến đầu tại châu Á.

Cuộc chiến chống lừa đảo xuyên quốc gia đặt ra nhu cầu cấp bách về một chiến lược tổng thể, lâu dài và mang tính hệ thống. Trước hết, các quốc gia trong khu vực cần xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và chia sẻ thông tin tình báo kịp thời về các mô hình lừa đảo, kỹ thuật mới, dòng tiền bất thường và địa bàn nghi ngờ có hoạt động lừa đảo. Hệ thống này nên được tích hợp với các tổ chức quốc tế như Interpol, UNODC hay Europol để mở rộng mạng lưới truy vết.

Đồng thời, cần siết chặt giám sát hoạt động tài chính, đặc biệt là các giao dịch điện tử xuyên biên giới, tiền mã hóa và tài khoản ngân hàng ảo. Các ngân hàng và trung gian tài chính phải có nghĩa vụ báo cáo nghi ngờ gian lận và ngăn chặn kịp thời dòng tiền bất hợp pháp. Điều quan trọng không kém nữa là xử lý tận gốc chuỗi cung ứng nhân lực cho các trung tâm lừa đảo. Đây là vấn đề liên quan đến di cư, lao động và buôn người. Nhiều người dân ở các quốc gia nghèo bị lừa đi “làm việc lương cao” và bị biến thành công cụ cho các tổ chức tội phạm. Do đó, các chiến dịch phòng ngừa, giáo dục, và hỗ trợ tái hòa nhập sau khi được giải cứu là hết sức cần thiết.

Các quốc gia cũng cần nâng cao nhận thức cộng đồng về các hình thức lừa đảo hiện đại, đặc biệt là thông qua các chiến dịch truyền thông quy mô lớn, phổ cập kỹ năng phòng vệ trên mạng cho người dân, từ nhân viên văn phòng, học sinh sinh viên đến người cao tuổi. Các chính phủ cần xem chống lừa đảo xuyên quốc gia là một cuộc chiến lâu dài. Việc trấn áp theo từng chiến dịch mang tính ngắn hạn, nếu không đi kèm cải cách thể chế, nâng cao năng lực điều tra và hợp tác liên quốc gia, sẽ không thể xử lý được “gốc rễ” loại tội phạm này.

Tội phạm lừa đảo xuyên quốc gia đang là một trong những thách thức an ninh phi truyền thống nghiêm trọng mà châu Á và thế giới phải đối mặt. Chúng không biên giới, không quốc tịch, và không giới hạn trong một hình thức duy nhất. Điều đó đòi hỏi cộng đồng quốc tế cần hành động như một khối thống nhất vì một không gian mạng an toàn, công bằng và không bị thao túng bởi tội phạm.