“Gia cố” chính sách để giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh

ANTD.VN - Với đặc thù của một đô thị lớn, Hà Nội đang phải đối mặt với nhiều vấn đề mới về công tác dân số như phụ nữ ngày càng “ngại” sinh, sinh ít, tình trạng lựa chọn giới tính khi sinh vẫn phổ biến, già hóa dân số gia tăng nhanh…

• Hà Nội kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh
• Mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam đang trở nên nghiêm trọng

Trong bối cảnh đó, việc “gia cố” thêm chính sách để chuyển mạnh từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển không chỉ là việc của riêng Hà Nội mà còn là yêu cầu cấp bách của cả nước.

Nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày Quốc tế Trẻ em gái (11-10) năm 2025 trên địa bàn Hà Nội

Mất cân bằng giới tính khi sinh của Hà Nội vẫn trên mức báo động

Trong tuần đầu tháng 10-2025, Sở Y tế Hà Nội phối hợp với UBND xã Hòa Xá và UBND phường Long Biên đã tổ chức liên tiếp 2 hội nghị biểu dương trẻ em gái chăm ngoan học giỏi trong các gia đình tiêu biểu thực hiện tốt chính sách dân số, nhân Ngày Quốc tế trẻ em gái (11-10) năm 2025. Các hoạt động này hướng đến mục tiêu nâng cao nhận thức của các gia đình, xã hội, xóa bỏ rào cản định kiến giới bằng những hành động thiết thực và cụ thể.

Ông Vũ Duy Hưng - Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng chống tệ nạn xã hội (Sở Y tế Hà Nội) cho biết, thành phố luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với công tác dân số. Hiện Hà Nội đã đạt được mức sinh thay thế, công tác dân số kế hoạch hóa gia đình chuyển hướng sang dân số và phát triển. Tuy nhiên, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Hà Nội vẫn đang ở mức cao, trên mức báo động. Thống kê cho thấy, tỷ số giới tính khi sinh của thành phố đã giảm dần từ 117,6 trẻ trai/100 trẻ gái năm 2008 xuống còn 110,8 trẻ trai/100 trẻ gái năm 2022; hết 7 tháng đầu năm 2025, tỷ số này tiếp tục giảm xuống còn 110,5 trẻ trai/100 trẻ gái.

Như vậy, mặc dù tỷ số giới tính khi sinh của thành phố đã giảm nhiều so với các năm trước nhưng vẫn đáng lo ngại (tỷ số bình thường là trong ngưỡng 103 - 107 trẻ trai/100 trẻ gái). Nguyên nhân của thực trạng này do tâm lý “trọng nam, khinh nữ” vẫn tồn tại khá phổ biến. Cùng đó, tình trạng lạm dụng những tiến bộ khoa học công nghệ trong y tế để lựa chọn giới tính thai nhi ngày càng phổ biến. Tại Luật Bình đẳng giới đã có quy định: “Lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức hoặc xúi giục, ép buộc người khác phá thai vì giới tính của thai nhi là hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực y tế”. Tuy nhiên do khâu kiểm soát của cơ quan quản lý còn hạn chế nên trên thực tế, hầu hết những thai phụ đi khám thai, siêu âm thai đều có thể được cung cấp thông tin về giới tính của thai nhi dưới nhiều hình thức khác nhau.

Bà Phạm Thị Bích Hằng - Phó Chủ tịch UBND phường Long Biên cho biết, nhận thức rõ những tồn tại nêu trên, địa phương đang đặc biệt chú trọng công tác kiểm tra, giám sát các cơ sở hành nghề y dược ngoài công lập có dịch vụ siêu âm, sản khoa, bảo đảm thực hiện đúng quy định không công bố giới tính thai nhi và không thực hiện các dịch vụ dẫn tới lựa chọn giới tính. Giải pháp này, cùng với đẩy mạnh truyền thông, được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh trên địa bàn.

Ông Vũ Duy Hưng cũng cảnh báo, nếu không có các can thiệp mạnh mẽ và kịp thời, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng như thừa nam, thiếu nữ trong độ tuổi kết hôn, gia tăng tội phạm buôn bán người, bất ổn xã hội và ảnh hưởng đến cấu trúc gia đình, tới chất lượng dân số trong tương lai.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan báo cáo về dự thảo Luật Dân số tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 8-10

Cần chính sách đủ mạnh

Dự thảo Luật Dân số vừa được Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan trình tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 8-10-2025 tập trung vào 4 nhóm chính sách lớn, gồm: Duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; thích ứng với già hóa dân số, dân số già; nâng cao chất lượng dân số.

Đối với nhóm chính sách thứ hai về giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, dự thảo luật đã bổ sung nhiều nội dung mới so với quy định hiện hành tại Pháp lệnh dân số, bao gồm: Cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức, trừ trường hợp xác định giới tính phục vụ chẩn đoán và điều trị các bệnh di truyền liên quan đến giới tính; đình chỉ người hành nghề y có hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính thai nhi cho khách hàng, trừ trường hợp phục vụ chẩn đoán và điều trị bệnh di truyền liên quan đến giới tính theo quy định của Bộ Y tế. Ngoài ra, tại Điều 15 của Dự thảo Luật Dân số còn nêu rõ: Khuyến khích đưa nội dung không trọng nam hơn nữ, không lựa chọn giới tính khi sinh vào hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan lý giải, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam xuất hiện từ năm 2006, đến nay duy trì ở mức trên 112 bé trai/100 bé gái (ngưỡng cân bằng tự nhiên là 104-106). “Nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể gây mất cân đối giới tính trong độ tuổi kết hôn, khiến nhiều nam giới khó lập gia đình, kéo theo hệ lụy xã hội dài hạn” - Bộ trưởng nêu rõ.

Góp ý về các quy định này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, cần bổ sung quy định áp dụng đối với những hành vi tác động đến việc lựa chọn giới tính nói chung, chứ không chỉ là hành vi công bố, thông báo, tiết lộ thông tin về giới tính. Đồng thời, cần bổ sung quy định về việc định kỳ Chính phủ công bố các tỉnh, thành phố có tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ở mức rất cao, cao và ở mức cân bằng tự nhiên.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng kiến nghị, cần quy định rõ hơn về việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục, hướng dẫn về định hướng hành vi nhằm hạn chế tình trạng mang thai ngoài ý muốn, cũng như kiểm soát chặt chẽ hơn hoạt động phá thai vì lựa chọn giới tính thai nhi…

Với riêng Hà Nội, ngay từ đầu năm nay, Sở Y tế đã ban hành kế hoạch triển khai các hoạt động kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh trên địa bàn thành phố năm 2025 nhằm từng bước khống chế tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, tiến tới đưa tỷ số giới tính khi sinh của thành phố trở lại theo quy luật tự nhiên góp phần ổn định cơ cấu dân số hợp lý, nâng cao chất lượng dân số Thủ đô.