Ra mắt cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam”

ANTD.VN - Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6-2025, là một công trình góp phần tái hiện sinh động một giai đoạn lịch sử thông qua lăng kính kể chuyện đặc sắc.

• Cuốn sách “Một số tác phẩm chính luận tiêu biểu” - Di sản ngôn luận của Chủ tịch Hồ Chí Minh
• “Con đường tương lai” kể lại thế giới theo tuyến tính thời gian

Tác phẩm không chỉ ghi lại những dấu mốc quan trọng trong công cuộc mở mang bờ cõi phương Nam dưới thời các chúa Nguyễn mà còn phục dựng các giai thoại lịch sử dựa trên nguồn tư liệu có hàm lượng thông tin cao, như các bộ chính sử, tư liệu gốc, tư liệu do người nước ngoài ghi chép... Điểm đặc biệt là mỗi giai thoại đều được kể một cách ngắn gọn, súc tích kèm theo lời bình, nhận định cô đọng của tác giả ở cuối câu chuyện, như một sự gợi mở để bạn đọc tự tìm ra những giá trị lịch sử - nhân văn qua mỗi giai thoại gắn với bức tranh chính sử của dân tộc.

Tác phẩm ghi lại những dấu mốc quan trọng trong công cuộc mở mang bờ cõi phương Nam dưới thời các chúa Nguyễn

Từ câu chuyện chúa Nguyễn Hoàng xin trấn thủ đất Thuận Hóa, mở đầu cho công cuộc Nam tiến, tác giả khéo léo gắn kết một lời sấm truyền vào bối cảnh chính trị, văn hóa đương thời: “Chúa nghe tiếng Nguyễn Bỉnh Khiêm (người làng Trung Am, xứ Hải Dương, đỗ Trạng nguyên triều Mạc, làm đến chức Thái bảo về trí sĩ) giỏi nghề thuật số, nên ngầm sai người tới hỏi. Bỉnh Khiêm nhìn núi non bộ trước sân ngâm lớn rằng: “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân” (nghĩa là: Một dải núi Ngang, có thể dung thân muôn đời được). Sứ giả đem câu ấy về thuật lại. Chúa hiểu ý” - trích đoạn trang 19. Câu nói ngắn gọn nhưng đã định hình chiến lược mở cõi về phía Nam kéo dài suốt 2 thế kỷ và cũng là gốc rễ cho bước đi đầu tiên hình thành vùng đất phương Nam ngày nay.

Một trong những minh chứng tiêu biểu được tác phẩm tái hiện là cuộc hôn nhân giữa công nương Ngọc Vạn và quốc vương Chân Lạp Chey Chettha II, một sự kiện vừa mang tính chất chính trị, vừa là một bước đi ngoại giao mềm dẻo. Nhờ cuộc hôn nhân này, cùng với sự hậu thuẫn của chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên, triều đình Đàng Trong đã thiết lập được cơ sở thu thuế tại Prey Nokor, từ đó đặt nền móng cho sự hình thành của Sài Gòn - Gia Định sau này.

Điều đáng chú ý, trong tiến trình ấy, vai trò của người phụ nữ không hề bị lu mờ. Nhân vật công nương Ngọc Vạn - một phụ nữ “vừa đẹp người, vừa đẹp nết” - hiện lên như một nhịp cầu kết nối văn hóa, chính trị giữa hai quốc gia. Không chỉ là hoàng hậu Chân Lạp, bà còn là người vận động đưa người Việt vào sinh sống, buôn bán, mở xưởng, giúp quốc vương Chân Lạp trị quốc và cầu viện triều Nguyễn khi đất nước bị xâm lược. Truyền thuyết dân gian còn kể rằng bà chính là người góp phần đặt nền móng cho vùng đất mà người phương Tây sau này gọi là Cochinchine (Nam Kỳ).

Cuốn sách cũng dành nhiều thời lượng để nói đến những nhân vật như Nguyễn Hữu Cảnh - người có công xác lập chủ quyền của Đại Việt tại vùng đất Sài Gòn - Gia Định vào cuối thế kỷ XVII, hay Mạc Cửu - người dâng đất Hà Tiên cho chúa Nguyễn. Những nhân vật ấy đều được kể lại hết sức mộc mạc, gần gũi, như một cách để giữ cho lịch sử ở lại trong lòng người đọc lâu hơn, sâu hơn.

Không chỉ là câu chuyện của triều chính, tác phẩm còn nhắc đến đời sống văn hóa - xã hội, tín ngưỡng của vùng đất mới: từ phong tục tập quán, cách ăn mặc, sự tiếp xúc với Phật giáo đến mối quan hệ giữa người Việt với các dân tộc bản địa và cả cộng đồng Hoa kiều, người Minh Hương, thương nhân phương Tây. Nhờ đó, người đọc có thể thấy được tính đa dạng, phức hợp mà cũng rất giàu bản sắc của phương Nam ngay từ buổi đầu hình thành.