Tuân thủ pháp luật quốc tế - Hội nhập, tiếp cận chuẩn mực, tinh hoa văn hóa kinh doanh thế giới

(PLVN) - Bối cảnh hội nhập quốc tế mở ra rất nhiều cơ hội và thách thức, khu vực kinh tế tư nhân - một trong bốn trụ cột chiến lược của nền kinh tế Việt Nam - đang đứng trước yêu cầu phải nâng tầm về chất lượng, chuẩn mực quản trị, minh bạch và đặc biệt là cam kết phát triển bền vững theo các tiêu chí quốc tế.

Các tiêu chuẩn toàn cầu không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc

Ngày 31/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Tọa đàm quan trọng với hơn 1.000 đại biểu là doanh nghiệp, hiệp hội, hợp tác xã và hộ kinh doanh cả nước nhằm thúc đẩy thực thi Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Tại Tọa đàm, bà Mai Kiều Liên, Tổng Giám đốc Vinamilk - một trong những doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam - nhấn mạnh: “Để kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế như tinh thần Nghị quyết 68, chúng ta không chỉ nói đến số lượng doanh nghiệp, mà còn phải nâng tầm chất lượng, nâng cao chuẩn mực quản trị, minh bạch và đặc biệt là cam kết với phát triển bền vững theo tiêu chí ESG (môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp)”.

Theo bà Liên, Việt Nam đang bước vào giai đoạn hội nhập sâu rộng và các tiêu chuẩn toàn cầu không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc. Theo đó, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, trách nhiệm xã hội không còn là khẩu hiệu mà là tiêu chuẩn quyết định khả năng xuất khẩu, tiếp cận vốn quốc tế và sức cạnh tranh dài hạn của khu vực tư nhân. Chính vì vậy, bà kiến nghị Chính phủ sớm hoàn thiện hành lang pháp lý cho các chương trình tín dụng xanh, chứng nhận sản phẩm ESG và hỗ trợ chi phí chuyển đổi. Đồng thời, tăng cường các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi theo hướng phát triển bền vững; phát huy vai trò của các doanh nghiệp tư nhân lớn trong việc “dẫn dắt” chuỗi cung ứng theo chuẩn ESG, thông qua các mô hình liên kết ngành, cụm sản xuất xanh.

Vinamilk là một trong những điển hình tiên phong trong việc triển khai các cam kết ESG và được xem là hình mẫu cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam khi đã biến ESG thành hành động cụ thể xuyên suốt chuỗi giá trị của doanh nghiệp. Một số minh chứng như: Về khía cạnh môi trường, Vinamilk đã đầu tư vào các trang trại sinh thái, giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, quản lý chất thải hiệu quả, sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời tại các trang trại. Đồng thời, doanh nghiệp đã tiên phong xây dựng trang trại sinh thái chuẩn Global GAP, hữu cơ chuẩn USDA Organic, EU Organic. Về khía cạnh xã hội, doanh nghiệp bảo đảm phúc lợi cho nhân viên, xây dựng môi trường làm việc an toàn, đa dạng và hòa nhập. Doanh nghiệp cũng tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng như Quỹ sữa Vươn cao Việt Nam, không chỉ mang “niềm vui uống sữa” cho hàng triệu trẻ em, mà còn tiếp thêm sức mạnh cho nhiều em nhỏ theo đuổi ước mơ, hoài bão của mình. Về khía cạnh quản trị, Vinamilk duy trì cấu trúc quản trị minh bạch, công khai thông tin, tuân thủ các quy định về đạo đức kinh doanh và phòng, chống tham nhũng. Vinamilk công bố báo cáo phát triển bền vững hằng năm, thể hiện rõ các mục tiêu và kết quả thực thi ESG.

Nhờ cam kết mạnh mẽ với ESG, Vinamilk không chỉ duy trì vị thế dẫn đầu thị trường trong nước mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế, thu hút đầu tư từ các quỹ đầu tư bền vững, củng cố hình ảnh thương hiệu uy tín và tạo dựng lòng tin với người tiêu dùng. Doanh nghiệp này cũng góp phần thúc đẩy các đối tác trong chuỗi cung ứng cùng nâng cao chuẩn mực.

Xu hướng báo cáo phát triển bền vững

Thuật ngữ ESG (Environmental, Social, and Governance - Môi trường, Xã hội và Quản trị) lần đầu tiên được giới thiệu trong báo cáo “Who Cares Wins” năm 2004 - một sáng kiến do Liên hợp quốc bảo trợ, với sự tham gia của 20 tổ chức tài chính đến từ 9 quốc gia. Báo cáo này nhấn mạnh rằng, việc tích hợp ba yếu tố môi trường, xã hội và quản trị vào các quyết định đầu tư và chiến lược kinh doanh không chỉ góp phần xây dựng thị trường tài chính bền vững hơn, mà còn giảm thiểu rủi ro hệ thống và mang lại kết quả tích cực cho toàn xã hội. Vì vậy, đây được xem là một dấu mốc quan trọng trong quá trình chuẩn hóa khái niệm ESG trong giới tài chính và doanh nghiệp toàn cầu.

Liên hợp quốc thông qua 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững năm 2015. (Ảnh: UN)

Song song với đó, các tiêu chuẩn về Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) cũng được nhấn mạnh như một phần quan trọng của ESG, đặc biệt là trong trụ cột “xã hội”. CSR tập trung vào việc doanh nghiệp chủ động đóng góp vào sự phát triển bền vững thông qua quản lý tác động đối với các bên liên quan - bao gồm hoạt động từ thiện, phát triển cộng đồng, thực hành đạo đức kinh doanh và bảo vệ môi trường. Nói cách khác, CSR phản ánh cam kết xã hội của doanh nghiệp, trong khi ESG mở rộng thêm yếu tố môi trường và quản trị vào cấu trúc đánh giá toàn diện hơn.

Đáng chú ý, vào năm 2015, Liên hợp quốc tiếp tục khẳng định vai trò của ESG khi thông qua 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (Sustainable Development Goals - SDGs), nhằm định hướng chiến lược toàn cầu về phát triển kinh tế, xã hội và môi trường đến năm 2030. Kể từ đó, ESG đã nhanh chóng được xem như một công cụ chủ lực để đo lường, theo dõi và thúc đẩy việc thực hiện các SDGs trong khu vực doanh nghiệp, đặc biệt thông qua việc xây dựng chiến lược kinh doanh gắn với các mục tiêu toàn cầu.

Bên cạnh đó, Hướng dẫn đa quốc gia của OECD về hành vi kinh doanh có trách nhiệm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các tiêu chuẩn hành xử của doanh nghiệp. Đây là một bộ khuyến nghị phi ràng buộc do các chính phủ OECD đưa ra cho các công ty đa quốc gia đang hoạt động trong hoặc từ các nước thành viên OECD và các quốc gia cam kết tuân thủ. Cụ thể, Hướng dẫn bao gồm nhiều lĩnh vực như minh bạch thông tin, quyền con người, lao động, môi trường, phòng, chống tham nhũng, bảo vệ người tiêu dùng, chuyển giao công nghệ, cạnh tranh và thuế. Nhờ đó, việc tuân thủ các hướng dẫn này giúp doanh nghiệp hoạt động có trách nhiệm hơn, tăng cường minh bạch và giảm thiểu rủi ro pháp lý cũng như tổn hại danh tiếng.

Không dừng lại ở đó, báo cáo ESG hay còn gọi là báo cáo phát triển bền vững - đã trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược xây dựng niềm tin với nhà đầu tư. Trên thực tế, những báo cáo này đang ngày càng có ảnh hưởng lớn đến giá trị vốn hóa thị trường của doanh nghiệp, khi nhà đầu tư ngày càng ưu tiên các công ty thể hiện cam kết rõ ràng với phát triển bền vững. Để bảo đảm rằng các báo cáo ESG thực sự mang lại giá trị và được nhà đầu tư tin cậy, doanh nghiệp cần tuân thủ theo các chuẩn mực công bố quốc tế như GRI (Global Reporting Initiative), SASB (Sustainability Accounting Standards Board) hoặc TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures). Việc áp dụng các tiêu chuẩn này không chỉ giúp báo cáo minh bạch, dễ so sánh mà còn nâng cao năng lực quản trị nội tại của doanh nghiệp trước những biến động ngày càng phức tạp của thị trường và xã hội hiện đại.

Vươn ra “biển lớn” bằng cam kết, trách nhiệm

Trên thế giới, mô hình ESG đã trở thành một tiêu chí quan trọng trong hoạt động kinh doanh và đầu tư. Ví dụ, Apple đã cam kết đạt trung hòa carbon vào năm 2030, trong khi Tesla tập trung phát triển công nghệ năng lượng sạch để thay thế các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Các nhà đầu tư trên toàn cầu ngày càng ưu tiên rót vốn vào các công ty có xếp hạng ESG cao. Theo một báo cáo của Morningstar, trong năm 2023, các quỹ đầu tư ESG đã thu hút hơn 600 tỷ USD, cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ về nhu cầu đối với các khoản đầu tư bền vững. Tại châu Âu và Bắc Mỹ, nhiều quỹ hưu trí và tổ chức tài chính chỉ đầu tư vào những công ty đáp ứng tiêu chuẩn ESG. Việc này buộc doanh nghiệp phải thay đổi mô hình hoạt động để thu hút vốn và bảo đảm khả năng tăng trưởng trong dài hạn.

Việc áp dụng ESG giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro pháp lý, tài chính và vận hành. Ví dụ, các công ty không tuân thủ tiêu chuẩn môi trường có thể phải đối mặt với các khoản phạt lớn hoặc bị “tẩy chay” bởi khách hàng, trong khi các doanh nghiệp thiếu minh bạch trong quản trị có nguy cơ mất niềm tin từ cổ đông. Chẳng hạn, vụ bê bối gian lận khí thải của Volkswagen năm 2015 đã khiến công ty chịu khoản phạt hơn 30 tỷ USD, ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng và giá trị cổ phiếu của hãng.

Tại Việt Nam, mô hình ESG đang dần trở thành một yêu cầu quan trọng đối với doanh nghiệp. Minh chứng là nhiều công ty lớn ở các lĩnh vực kinh tế trọng điểm như tài chính, bất động sản, y tế, nông nghiệp, công nghiệp, năng lượng… đều đã áp dụng các chiến lược phát triển bền vững đa dạng, bao gồm các chiến lược về ESG trong mô hình hoạt động. Một số điển hình khác có thể kể đến Vingroup, FPT, ACB... Các quỹ đầu tư nước ngoài đang ưu tiên rót vốn vào các doanh nghiệp có xếp hạng ESG cao, thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam nâng cao tiêu chuẩn. Các mô hình ESG cũng đang mở ra cơ hội phát triển cho ngành năng lượng tái tạo, công nghệ xanh và các mô hình kinh doanh bền vững. Các startup công nghệ và fintech (công nghệ tài chính) tại Việt Nam cũng đang tận dụng ESG để thu hút vốn đầu tư và mở rộng quy mô.