Từ đầu năm 2024 đến nay, nhu cầu nội địa giảm mạnh đã buộc các doanh nghiệp sản xuất thép của Trung Quốc phải đẩy mạnh xuất khẩu ra thế giới để tìm kiếm lợi nhuận. Làn sóng xuất khẩu thép giá rẻ từ Trung Quốc đang tràn ngập thị trường toàn cầu, đe dọa đến ngành thép nội địa của nhiều quốc gia và làm gia tăng căng thẳng thương mại quốc tế.

Việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như điều tra chống bán phá giá và tăng cường thuế quan đối với thép nhập khẩu là điều cần thiết để bảo vệ lợi ích cho doanh nghiệp thép Việt Nam.

Ngành thép Trung Quốc rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng

Sau giai đoạn phục hồi vào cuối năm 2023, ngành thép Trung Quốc – quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất và tiêu thụ thép – được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm 2024. Tuy nhiên, trái với dự báo, ngành thép nước này đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Nguyên nhân chính đến từ sự suy thoái kéo dài của lĩnh vực bất động sản, nguồn cầu lớn nhất của các nhà sản xuất thép Trung Quốc.

Theo Tập đoàn China Baowu Steel, ngành thép Trung Quốc đang gặp khủng hoảng nặng nề hơn so với các giai đoạn suy thoái năm 2008 và 2015. Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc (CISA) cho biết, trong nửa đầu năm 2024, tiêu thụ thép tại Trung Quốc chỉ đạt khoảng 478 triệu tấn, giảm 3,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, sản lượng thép vẫn đạt 531 triệu tấn trong cùng kỳ, khiến ngành thép nước này dư thừa công suất trầm trọng.

Giá thép cây dùng trong xây dựng tại Trung Quốc đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2017. Giá thép cuộn cán nóng (HRC) cũng giảm xuống mức 3.200 nhân dân tệ/tấn, thấp nhất trong vòng 4 năm trở lại đây. Cuộc khủng hoảng thép kéo theo sự sụt giảm trong nhu cầu quặng sắt – nguyên liệu chính để sản xuất thép. Lượng tồn kho quặng sắt tại các cảng của Trung Quốc hiện đã vượt 150 triệu tấn, mức cao nhất trong 2 năm trở lại đây, và giá quặng sắt giảm hơn 28% kể từ đầu năm, chỉ còn ở mức khoảng 100 USD/tấn.

Xuất khẩu thép Trung Quốc đe dọa thị trường toàn cầu

Để giảm bớt tình trạng thừa công suất và giá thép giảm mạnh, các doanh nghiệp Trung Quốc đã đẩy mạnh xuất khẩu thép ra thị trường quốc tế. Trong 7 tháng đầu năm 2024, Trung Quốc đã xuất khẩu hơn 61 triệu tấn thép, và dự báo con số này sẽ đạt mức kỷ lục 127 triệu tấn trong cả năm nay.

Sự gia tăng xuất khẩu ồ ạt từ Trung Quốc đã gây áp lực lên thị trường thép toàn cầu, làm giảm giá thép tại nhiều quốc gia. Tại Mỹ, giá thép cuộn cán nóng (HRC) đã giảm khoảng 40% so với đầu năm, hiện ở mức 630-650 USD/tấn, thấp nhất kể từ tháng 9/2023. Tại châu Âu, giá HRC cũng giảm khoảng 11%, về mức 620 Euro/tấn.

Nỗi lo về việc thép giá rẻ từ Trung Quốc tràn ngập thị trường quốc tế khiến nhiều quốc gia phải áp dụng các biện pháp bảo hộ để bảo vệ ngành thép nội địa. Mỹ và châu Âu đã tăng cường áp thuế quan đối với thép nhập khẩu từ Trung Quốc. Các quốc gia Mỹ Latinh như Mexico, Chile, và Brazil cũng đã tăng thuế đối với sản phẩm thép Trung Quốc trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 5/2024. Một số nước thậm chí tăng thuế lên gấp đôi để ngăn chặn sự lấn át của thép Trung Quốc.

Tác động đến thị trường thép Việt Nam

Tại Việt Nam, thị phần thép nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm tới 70% tổng lượng nhập khẩu thép của cả nước. Do đó, làn sóng xuất khẩu thép từ Trung Quốc đang tạo ra sức ép lớn đối với ngành thép trong nước. Các doanh nghiệp thép Việt Nam đã đề nghị Bộ Công Thương mở cuộc điều tra chống bán phá giá đối với thép nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm bảo vệ lợi ích của ngành thép nội địa.

Theo ông Dương Đức Quang, Phó Tổng Giám đốc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), hiện Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Chiến lược phát triển ngành thép Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Chiến lược này đặt mục tiêu thúc đẩy sự phát triển cân đối, bền vững cho ngành thép, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc. Việt Nam hiện đứng thứ 12 thế giới và đứng đầu khu vực ASEAN về sản xuất thép thô, nhưng ngành thép trong nước vẫn còn hạn chế về công nghệ, nguyên liệu và năng lực sản xuất.

Mặc dù ngành thép Việt Nam đã có những bước phát triển nhất định, nhưng do phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc, giá thép trong nước vẫn phải điều chỉnh theo biến động giá trên thị trường quốc tế. Điều này làm cho các doanh nghiệp thép trong nước luôn ở thế bị động và dễ chịu tác động bởi các biến động từ thị trường thế giới.

Trước sự cạnh tranh gay gắt từ thép giá rẻ của Trung Quốc, ngành thép Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức. Việc điều chỉnh chiến lược phát triển dài hạn, cải tiến công nghệ sản xuất và giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu là những yếu tố then chốt giúp ngành thép trong nước có thể trụ vững và phát triển.

Bên cạnh đó, việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như điều tra chống bán phá giá và tăng cường thuế quan đối với thép nhập khẩu là điều cần thiết để bảo vệ lợi ích cho doanh nghiệp thép Việt Nam. Điều này cũng giúp ngành thép có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang biến động mạnh.

Nguồn: Kinh tế chứng khoán